متاسفانه، برخی از مردم با پیش‌فرض‌های ذهنی خود، مشاغل گوناگون را قضاوت و ارزش‌گذاری می‌کنند؛ یکی از این مشاغل، منشی‌گری است که در نظر برخی افراد، شغلی ساده و بی‌زحمت بوده و مهارت خاصی نیاز ندارد؛ غافل از اینکه منشی‌ها بسته به وسعت و تنوع فعالیت‌ها در جایی که مشغول به کارند، می‌بایست مهارت‌های ویژه‌ای را کسب کرده و برخی ویژگی‌های رفتاری و روحی را در خود تعدیل یا تقویت نمایند. یکی از حوزه‌هایی که مثال نقضی برای این پیش‌فرض‌های خطاست، منشی‌گری صحنه‌ی تلویزیون، سینما و تئاتر است. عده‌ای به اشتباه گمان می‌کنند منشی‌گری صحنه، کار بسیار ساده‌ای است و نیاز به تخصص خاصی نداشته و هر کسی به راحتی از پس آن بر می‌آید، غافل از این که این شغل، نقش مهم و کلیدی در تولید دارد و می‌تواند در موفقیت یا عدم موفقیت یک اثر، تاثیر بگذارد. اشتباهی که برخی از کارگردان‌ها نیز مرتکب می‌شوند و به جای استفاده از نیروهای متخصص و آموزش‌دیده در این بخش، با این هدف که هزینه و دستمزد کمتری پرداخت کنند، از دوستان و آشنایان خود برای انجام امور مربوط به منشی استفاده می‌کنند ولی با این انتخاب، ضربه‌ی بزرگی به تولید خود می‌زنند.

جالب است بدانید که صاحبان این شغل، دارای انجمنی هستند که متعلق به خانه سینماست و در آن، اهداف بسیاری را دنبال کرده و برای رسیدن به آن، برنامه‌ریزی می‌کنند. منشی‌های صحنه غالبا تحصیلات دانشگاهی داشته و رشته‌ی کارگردانی می‌خوانند. از آنجا که منشی‌های صحنه، تمام بخش‌های فیلم را در زمان تولید، رصد کرده و به یاد می‌سپارند و سپس به یادآوری آن می‌پردازند، می‌توان عنوان “حافظه‌ی کارگردان” را به آنها اختصاص داد. یکی دیگر از عبارت‌هایی که برای منشی صحنه به کار برده می‌شود، عنوان “چشم سوم کارگردان” است.

احتمالا استفاده از این عناوین جذاب، ذهن شما را نیز درگیر چیستی و ماهیت این شغل نموده و علاقمندید بدانید منشی‌صحنه چه کار می‌کند که این عنوان برای او انتخاب شده است؟ برای یافتن پاسخ این پرسش با ما همراه باشید.

منشی صحنه کیست؟

می توان گفت منشی صحنه (Script supervisor) نزدیک‌ترین فرد به کارگردان است که به نوعی مددکار او به حساب می‌آید و نظرات کارگردان را در صحنه اجرا می‌کند. برای این کار، او اطلاعات لازم را در اختیار عوامل تولید فیلم قرار می‌دهد و به صورت مداوم، برنامه‌ی تولید را کنترل می‌کند. در واقع، او دستیار کارگردان در اتاق فرمان است و رابط بین اتاق فرمان و مرکز کنترل فنی.

اهمیت کار منشی صحنه در آن است که با ریزبینی و دقت لازم، خطاها و اشتباهات را به حداقل رسانده و حواسش به همه‌ی جزئیات هست. مثلا چنانچه قرار باشد سریالی 30 قسمتی فیلمبرداری شود، مدیران برای کاهش هزینه‌های تولید، به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کنند که تمامی صحنه‌هایی که قرار است در یک خانه فیلمبرداری شود را به ترتیب با درنظرگرفتن لوکیشن‌ها، شرایط بازیگرها و … در ابتدا ضبط ‌کنند. حالا سکانش بعدی این صحنه در فیلم، چون یک سکانس بیرونی است ممکن است 20 روز دیگر فیلمبرداری شود. در اینجاست که منشی صحنه باید همه‌ی تمرکز و حواسش را مصروف این موضوع کند که جزئیات با همدیگر هم‌خوانی داشته باشند. برای مثال اگر در صحنه‌ی بیرونی باران می‌بارد، 20 روز قبل و در ضبط سکانس‌های داخل خانه، بازیگر می‌بایست چترش را بردارد.

بنابراین شغل منشی‌صحنه، بسیار خطیر و حساس بوده و تاثیر بسیاری در کیفیت فیلم دارد. البته باید توجه داشت تفاوت‌هایی جزئی در شرح وظایف منشی‌صحنه در سریال‌های تلویزیونی با تئاتر و فیلم‌های سینمایی وجود دارد. برای مثال، منشی‌صحنه در تئاتر، هنگام اجرای نمایش روی سن، در اتاق فرمان مستقر شده و به مسئول نور، صدا و تصویر کمک می‌کند تا بتوانند وظایف‌شان را بدرستی اجرا کنند و با آن‌ها هماهنگ می‌کند تا چه زمانی موسیقی یا صدای ضبط‌شده در سالن پخش شود و چه زمانی، شرایط نوری تغییر کند.

همان‌گونه که پیش‌تر هم بدان اشاره شد، برای منشی‌صحنه از عنوان “چشم سوم کارگردان” استفاده می‌شود؛ علت، این است که منشی‌صحنه، چیزهایی که خود کارگردان از آن‌ها غافل می‌شود را به او یادآوری می‌کند.

کار دیگری که منشی‌صحنه انجام می‌دهد این است که معمولا زمانی‌که در همه‌ی صحنه‌ها در کنار کارگردان حضور دارد، یک دوربین کوچکی هم با خود همراه دارد تا از صحنه‌ها فیلمبرداری کند و اگر زمانی حافظه‌‌اش یاری نکرد، بتواند با استفاده و کمک‌گرفتن از راش‌های ضبط‌شده، مشکل را حل نماید. موارد دیگری از قبیل گریم بازیگران، تا روز و شب‌بودن و قرارگرفتن تجهیزات صحنه در لوکیشن و …نیز می‌بایست مورد توجه منشی‌صحنه قرار گیرد.

آنها فیلم‌نامه‌ ی جدا و اختصاصی برای خود دارند و نکات مهمی که کارگردان در مراحل پیش‌تولید و تولید مطرح می‌کند را یادداشت‌برداری کرده و زمانی که کارگردان به آن نیاز دارد، به او یادآوری می‌کنند. منشی‌صحنه جزئیات سکانس‌ها، تعداد برداشت، جزئیات پلان‌ها و … را در محل فیلم‌برداری یادداشت می‌کند و در نهایت به همراه نسخه‌ی اصلی فیلم‌نامه در اختیار گروه تدوین قرار می‌دهد. هرچقدر یادداشت‌ها دقیق و منظم‌تر باشند، کار را برای گروه تدوین آسان‌تر می‌کند.

چه رشته‌های تحصیلی با شغل منشی‌صحنه مرتبط هستند؟

منشی‌های صحنه، غالبا در رشته‌ی کارگردانی تحصیل می‌کنند و متاسفانه آموزش حرفه‌ای و آکادمیک برای علاقمندان به این رشته در دانشگاه‌های سراسری وجود ندارد؛ البته در همین اواخر در دانشگاه‌های علمی کاربردی به تدریس این رشته پرداخته می‌شود. بنابراین غالب افرادی که به این شغل، به عنوان حرفه‌ی خود در آینده می‌نگرند و اهداف و برنامه‌های خود را در این رشته می‌بینند، می‌بایست در رشته‌ی کارگردانی سینما، فیلم‌سازی، تدوین و … مشغول به تحصیل شوند تا اطلاعات مختصری در خصوص منشی‌صحنه به آنها داده می‌شود. البته پس از ورود به بازار کار و حضور در کنار کارگردان‌ها، منشی‌های صحنه، نکات عملی و آموزش‌های تجربی لازم، دانش و مهارت‌های فیلم‌سازی را از کارگردان‌ها فرا می‌گیرند و برخی با توجه به اینکه رشته‌ی تحصیلی مرتبط هم دارند، پس از کسب تجربه‌ی عملی، به کارگردانی مشغول می‌شوند.

برخی از منشی‌های صحنه نیز مسیر بازیگری را در پیش می‌گیرند؛ از جمله‌ی این افراد می‌توان به بهنوش بختیاری اشاره کرد که پس از حضور در فیلم‌های مهمان مامان، این ترانه عاشقانه نیست، ساقی و سریال هزاران چشم به عنوان منشی صحنه، مسیر بازیگری را در پیش گرفت و در برهه‌ای به یکی از بازیگران پرکار سینما و تلویزیون ایران تبدیل شد.

کار منشی‌صحنه چیست؟

همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، منشی‌صحنه در حکم حافظه‌ی کارگردان است و از مراحل پیش‌تولید، او را همراهی می‌کند. در واقع، او رابط کارگردان با تیم تولید است و دستورات و نظرات کارگردان را به تیم منتقل می‌کند.

حیطه‌ی فعالیت‌ها و مسئولیت‌های منشی‌صحنه، به قدری گسترده است که در پروژه‌های بزرگ فیلم‌سازی، چندین دستیار در اختیار او قرار می‌دهند. می‌توان مسئولیت‌ها و وظایف منشی صحنه را به صورت جزئی‌تر در موارد زیر بیان نمود.

وظایف و مسوولیت‌های منشی‌صحنه

• سازماندهی موارد فنی و عملی اجراها و تمرین‌ها
• نظارت بر حضور بازیگران و سایر عوامل در مکان و زمان درست
• ثبت و نگهداری کرده اطلاعات خاص هر نما از نظر طول و زمان آن
• یادداشت‌برداری در خصوص محل استقرار دوربین و حرکت آن، موقعیت شخصیت‌ها در سر صحنه و مسیر حرکت‌شان و تعداد و طول زمان برداشت (اهمیت این کار در آن است که دیگر در نماهای بعدی همه چیز در جای خود قرار گرفته‌است و از این موضوع اطمینان حاصل می‌‌شود.)
• بررسی و نظارت بر مسائل مربوط به تطبیق نور، شرایط آب و هوایی و .. در کنار مدیر فیلم‌برداری
• تطبیق دکور در کنار مسئول دکور و تدارکات
• تطبیق لباس در کنار مسئول لباس
• مدیریت بودجه‌ی اختصاص‌یافته به لوازم و تجهیزات
• مسئولیت هماهنگی و برنامه‌ریزی برای زمان اختصاصی کارهای مختلف هر برنامه، نظیر وقت‌گرفتن برای دکور، نور و …
• برقراری ارتباط با قسمت تله سینما، کنترل مرکزی (نودال)، ضبط مغناطیسی (امپکس) و … با منشی‌صحنه است.
• گرفتن نماها و چگونگی تصویر از روی تصویرنامه (دکوپاژ)
• تهیه‌ی خلاصه‌ای از فیلم‌نامه برای کنترل وضعیت بازیگران در صحنه‌ی فیلم‌برداری، تغییرات صحنه، تجهیزات و ….
• تطبیق نوع آرایش صورت و موی بازیگران در کنار گریمور
• و …

در مجموع، منشی‌صحنه بر کلیه‌ی فرایند آماده‌شدن صحنه، لباس و … نظارت دارد و اطلاعات لازم را در اختیار گروه تولید از جمله گریمورها، فیلم‌برداران، صدابرداران و … قرار می‌دهد.

مهارت‌های مورد نیاز برای شغل منشی‌گری صحنه

• توانایی سازماندهی و رهبری، برنامه‌ریزی؛ منشی‌صحنه می‌بایست برای گرفتن هر پلان، موارد موثر را بررسی نموده و همه‌ی عوامل فیلم را با هم هماهنگ و سازماندهی کند. در حقیقت برای این که صحنه‌ها دقیقا طبق نظرات کارگردان برداشت شود، او با بازیگران، صدابردار، گریمور، فیلم‌بردار و … در ارتباط بوده و در حال هماهنگی آنهاست.
• توانایی انجام و تمرکز همزمان بر روی چند کار؛ از آنجا که دایره‌ی فعالیت‌های منشی صحنه گسترده است و به دلیل تنوع در مسئولیت‌های او، علی‌الخصوص وظیفه‌ی نظارت و کنترل عوامل مختلف در صحنه، او می‌بایست در انجام دقیق چندین کار به صورت همزمان و تمرکز بر جزییات، توانمندی‌های لازم را داشته‌باشد.
• صبوری و حفظ آرامش در شرایط کاری پرتنش و پرفشار
• توجه زیاد به جزئیات؛ اهمیت این موضوع، از آن جهت است که کوچک‌ترین اشتباه در هر صحنه، خدشه‌ی بزرگی به کیفیت فیلم یا تئاتر وارد می‌کند. بنابراین منشی‌صحنه با دقت و جزئی‌نگری تمام به صحنه‌ها می‌نگرد تا جلوی اشتباهات کوچک را بگیرد و در صورت بروز اشتباه، آن را اصلاح می‌کند.
• مهارت‌های ارتباطی و تعاملات قوی؛ از آنجا که منشی‌صحنه با عوامل فیلم در اراتباط است و به نوعی رابط کارگردان با عوامل تولیدی به حساب می‌آید، بنابراین باید توانایی برقراری ارتباط سالم و تعامل اجتماعی در محیط کار را داشته باشد. لازمه‌ی این کار، داشتن روحیه‌ای اجتماعی است که توانایی انجام کار تیمی را داشته باشد.
• توانایی تصمیم‌گیری و قابل اعتمادبودن؛ از آنجا که منشی‌صحنه رابط کارگردان با عوامل تولید است، و به نوعی نماینده‌ی کارگردان به حساب می‌آید، می‌بایست شخصیتی مورد اعتماد داشته باشد تا هم کارگردان به او اعتماد کند و هم عوامل تولید، تا در مواقع لزوم بتواند به صورت مستقل در خصوص مسائلی نظیر گریم بازیگران یا تغییرات در دکور و … تصمیم‌گیری نماید.

ساعات کار منشی‌صحنه

عمدتا منشی‌های صحنه، خانم هستند و ساعات کاری آنها متغیر است و بسته به حجم و نوع پروژه‌ی کاری، معمولا طولانی می‌شود. منشیان‌ صحنه حین تولید فیلم، از صبح زود تا پاسی از شب در محل فیلم‌برداری حاضر شده و با تیم تولید همکاری می‌کنند و حتی پس از آن هم در دفتر تولید حضور دارند و زمان‌هایی که پروژه‌ی فیلم‌سازی دارند، تا 18 ساعت هم سرکار هستند؛ از این رو این افراد باید از توانایی جسمی لازم برخوردار باشند تا بتوانند از پس مسئولیت‌هایی که به آنها واگذار می‌شود، برآیند.

کلام آخر

ما در این مجموعه مقالات، به معرفی مشاغل گوناگون مرتبط با سینما و تلویزیون پرداخته‌ایم؛ چنانچه شما در جستجوی شغلی مناسب با خود می‌گردید و یا به فکر انتخاب رشته‌ی تحصیلی خود هستید، مطالعه‌ی مقالات ما کمک شایانی به شما خواهد کرد تا بتوانید تصمیم خود را گرفته و بهترین انتخاب را داشته‌باشید.

با توجه به آنچه در خصوص مسئولیت‌ها و مهارت‌های مورد نیاز برای احراز شغل منشی‌گری صحنه بیان گردید، باید بدانید که این شغل علاوه بر داشتن اشراف نسبی بر جنبه‌های گوناگون سینما و دانش کافی، مستلزم داشتن روابط عمومی قوی، صبر و تمرکز بالا، حافظه‌ی خوب، روحیه‌ی کار تیمی و … نیز هست تا بتوانید از عهده‌ی وظایف متنوع خود برآیید.

چنانچه این شغل با ویژگی‌های روحی و شخصیتی شما منطبق بوده و علاقمند به حضور در صحنه‌ی فیلم‌برداری و مدیریت و نظارت بر امور صحنه هستید، پس هرچه سریع تر به دنبال ارتقای مهارت‌های فنی و کسب تخصص‌های لازم برای این شغل باشید و در این مسیر قدم بگذارید.